Eski Hazine Müsteşarı iktisatçı Dr. Mahfi Eğilmez, cari açık, sanayi üretimi, işsizlik ve enflasyon verilerini değerlendirdi. CNBC-e’ye konuk olan Eğilmez, enflasyonun düşeceğini, ancak vatandaşın bunu hissetmeyeceğini ifade etti.
Mahfi Hoca, enflasyonun fiyatların düşmesi değil fiyat artış hızının düşmesi anlamına geldiğini anımsatarak şöyle konuştu:
* Piyasa kendisini kurun 40-45 olacağına göre ayarladı. Buradan geri gelemiyor. Enflasyon düşse bile, fiyatların artış hızı düşse bile, fiyatlar düşmeyecek. Dolayısıyla vatandaş bu etkiyi çok yaşamayacak.
Dokuz yıl sonra ekranlara dönen deneyimli iktisatçının değerlendirmeleri özetle şöyle:
Arz tarafında duruş vaziyeti
* Genel olarak bu yıl geçen seneki kadar cari açık olmayacak. Cari açığı 30-35 milyon dolarlarda bitirebiliriz. İster istemez bu düşecek. Altın ithalatını kısıtladık. Onun çok önemli etkisi var. Cari açıkta çok büyük sorun olacağını düşünmüyorum. Sıkıntı hep var.
* Sanayi üretiminin düşüyor olması önemli. Bu sıkıntılı ekonominin arz tarafında duruş vaziyeti görünüyor. İlk çeyrekteki büyümeyi tekrarlayamayacağız gibi bir hava var. Büyümeyi biraz zedeleyecek gibi görünüyor.
Türkiye’nin gerçekçek işsizlik oranı…
* İşsizlik düşük. Yüzde 8,5. Fakat orada şaşırtıcı şekilde geniş işsizliklikte artış var. Yüzde 24’ten yüzde 27,2’ye. İşsizlik dediğimiz hadise bugünden itibaren dört hafta geriye gittiğimizde “Ben işsizim, iş arıyorum” diye iş arama kanallarına başvuran toplam işgücüne oranı. Yüzde 8.5 çıkıyor.
* Ama o dört haftada başvurmayanlar, beşinci hafta başvurmuş veya hiç başvurmamış. “İş var, gelir misin” deyince “Gelirim” diyenleri de kattığımızda yüzde 27’ye çıkıyor.
* Bana sorarsanız Türkiye’nin asıl işsizlik oranı bu. Geniş işsizlik. Avrupa ve Amerika’da ikisi arasındaki oran bu kadar açık değil. Çünkü orada insanlar başvuruyor. Bizde kesiyor başvuruyu. Bunun 24’ten 27’ye çıkması, ötekinin 8,6’dan 8,5’e düşmesinden daha önemli ve kötü bir gösterge maalesef.
‘Enflasyon düşecek ama vatandaş hissetmeyecek’
* Enflasyon kesin düşecek. Temmuz, Ağustos, Eylül… Bu üçünün toplamı 22 puan. 22 puanlık enflasyon yaratamayız. 10 puan yaratsak 12 puan düşecek zaten. Esas sonrası önemli. Bu baz etkisi. Burada bizim yaptığımız bir şey yok.
* Piyasa kendisini kurun 40-45 olacağına göre ayarladı. Bütün fiyatlamayı buna göre yaptı. Buradan geri gelemiyor. Gelemediği için enflasyon düşse bile, fiyatların artış hızı düşse bile fiyatlar düşmeyecek. Dolayısıyla vatandaş bu etkiyi çok yaşamayacak. Hayat pahalılığı farklı bir şey. Ücretler düşük. Piyasadaki fiyatlar üç misli artıyor, ücretler artıyor yüzde 30.
‘Asgari ücretin artırılması gerek’
* Açlık sınırı dediğimiz şey 19 bin TL. Asgari ücret 17 bin TL. İnsanları burada tutamazsınız. “Ücret artışı yaparsak enflasyonda artışa yol açar” diyerek bunu yapamazsınız. Bu insanlık dışı bir davranış olur. Yapmanız gereken bir yandan asgari ücreti biraz yükseltip enflasyonu aşağı çekmek.
Nisanda cari denge ne durumda?
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından açıklanan ödemeler dengesi verilerine göre, Nisan 2024’te cari işlemler hesabı 5 milyar 285 milyon dolar açık vermişti. Nisanda yıllıklandırılmış cari açık ise 31 milyar 462 milyon dolar olmuştu.
Nisanda sanayi üretimi ne durumda?
Türkiye İstatistik Kurumu Sanayi Üretim Endeksi, Nisan 2024 verilerini yayımlamıştı. Buna göre, Sanayi üretimi yıllık yüzde 0,7, aylık yüzde 4,9 azalmıştı.
Nisanda işsizlik ne durumda?
TÜİK verilerine göre Nisan’da işsizlik oranı 0,1 puan azalarak yüzde 8,5 oldu ve Kasım 2012’den beri en düşük seviyeye inmişti. Zamana bağlı eksik istihdam, potansiyel işgücü ve işsizlerden oluşan atıl işgücü oranı 2024 yılı Nisan ayında bir önceki aya göre 3,1 puan artarak yüzde 27,2 olmuştu.
