Mehmet Aslantuğ İşçi mi?

Türkiye Personel Partisi, dün akşam yayınlanan ve moderatörlüğünü Oğuzhan Uğur’un yaptığı Babala TV’de yayınlanan Konular Açık Mikrofon programına konuk oldu.

Belki hatırlarsın; Ünlü oyuncu Mehmet Aslantuğ geçtiğimiz aylarda TİP’ten milletvekili adayı olduğunu açıklamıştı.

Konular ‘Mehmet Aslantuğ işçi mi?’ Açık Mikrofon’da. sorusu Twitter’da gündem oldu.

Peki, bakalım bir ünlü ya da oyuncu ‘işçi’ olacak mı hep birlikte…

Konuyu derinlemesine inceleyebilmemiz için önce ‘işçi’ kelimesinin anlamına ve etimolojisine bakmamız gerekiyor. TDK, “işçi” kelimesini “bedenini, zihinsel gücünü veya el becerisini kullanarak başkasının yararına çalışan kişi” olarak tanımlıyor.

İş kelimesi ise ‘iş, iş’ kelimesinden evrilmiştir. Peki ‘işçi sınıfı’ ne anlama geliyor?

‘İşçi sınıfı’, genellikle düşük maliyetli, sınırlı el becerisi veya fiziksel emek ile karakterize edilen bir sosyal sınıftaki bireyleri tanımlamak için kullanılan sosyoekonomik bir terimdir. Daha doğrusu öyle algılanıyor.

Bu algıya göre personel sınıfı işlerin eğitim ihtiyacı daha düşüktür. İşsizler veya bir sosyal yardım programı tarafından desteklenenler de genellikle personel sınıfının üyeleri olarak görülüyor.

Ancak “işçi sınıfı” genellikle kol emeği ve sınırlı eğitimle ilişkilendirilirken, mavi yakalı işçiler her ekonomi için hayati öneme sahiptir.

Pek çok ülkedeki ekonomistler, “işçi sınıfını” genellikle üniversite diploması olmayan yetişkinler olarak tanımlar.

Joseph Kahl gibi sosyologlar, işçi sınıfını Amerika’daki en kalabalık sınıf olarak tanımlıyor.

William Thompson, Joseph Hickey ve James Henslin gibi diğer sosyologlar, alt orta sınıfın en büyük sınıf olduğunu savunuyorlar.

Bu sosyologların geliştirdikleri sınıf modellerinde personel sınıfı nüfusun yüzde 30 ila 35’ini oluştururken; bu oran alt orta sınıfta bir o kadar yüksek veya düşüktür.

Karl Marx ise işçi sınıfını ‘proletarya’ olarak tanımlamış ve bir toplumun zenginliğini yaratan malları üretenlerin ve hizmetleri sunanların nihai olarak işçi sınıfı olduğunu söylemiştir.

Marx, işçi sınıfını veya proletaryayı, emeğini bir fiyat karşılığında satan ve üretim araçlarına sahip olmayan bireyler olarak tanımladı.

Bir toplumun zenginliğini oluşturmaktan kendilerinin sorumlu olduğunu savunarak, personel sınıfının fiziksel olarak köprüler kurduğunu, mobilya ürettiğini, meyve ve sebze yetiştirdiğini ve çocuklara baktığını ancak arazi veya fabrika sahibi olmadığını savundu.

Komünist Manifesto’da Karl Marx ve Friedrich Engels; İşçi sınıfının kaderinin, kapitalist sistemi proletarya diktatörlüğüyle (burjuvazinin diktatörlüğüne karşı çoğunluk yönetimi) devirmek, sınıf sistemini destekleyen toplumsal bağları ortadan kaldırmak olduğunu söyledi.

Genel olarak, Marksist terimlerle, fiyat işçileri/işçileri ve refah devletine bağımlı olanlar personel sınıfıdır ve birikmiş sermaye ile yaşayanlar işçi sınıfı değildir.

Bu geniş küme, sınıf uğraşlarını tanımlar. Farklı kümeler ve bireyler rastgele bir zamanda bir tarafta veya diğer tarafta yer alabilir.

Bireylerin yaşamlarındaki ve topluluklardaki bu tür çıkarlar ve kimlikler, personelin sömürüyü, eşitsizliği ve mülkiyetin insanların yaşam beklentisini, çalışma koşullarını ve siyasi gücünü belirlemedeki rolünü azaltmak için dayanışma içinde hareket etme yeteneğini etkili bir şekilde baltalayabilir.

Marksistler ve sosyalistler, işçi sınıfını ’emek gücü ve becerilerinden başka satacak bir şeyleri olmayanlar’ olarak tanımlarlar.

Bu anlamda işçi sınıfı, hem beyaz hem de mavi yakalı işçileri, her türden şube ve hizmet personelini içerir ve gelirini işletme sahipliğinden ve başkalarının emeğinden sağlayan bireyleri kapsamaz.

Ancak bugünün personel sınıflarındaki insanların işleri, 1950’lerin ve 1960’ların işçi sınıfı işlerinden oldukça farklıdır.

Fabrikalarda ve endüstriyel işlerde çalışan insanlar, dünya çapında uzun yıllardır düşüşte. Günümüzde personel sınıfı işlerin çoğunluğu hizmet sektöründedir ve çoğunlukla aşağıdaki işleri içerir:

ofis / büro işi

Gıda endüstrisi

Perakende satış

‘Düşük beceri’ işçilik

‘Düşük seviyeli’ beyaz yakalı işçiler

Investopedia’da yer alan bir makaleye göre; Çok zamanlı işçi sınıfı işleri için işverenler saatte 15 dolardan daha az ödeme yapıyor ve bu işlerden bazıları sağlık yardımlarını içermiyor.

Daha önce ‘bireysel çabalarına rağmen sınıf dezavantajı’ yaşayan işçileri tanımlamak için kullanılan bu terim; daha sonra ırk, mezhep ve cinsiyet açısından birçok ‘dezavantajlı’ kümeyi dahil etti.

Bazı araştırmacılar, personel sınıfı statüsünün sübjektif olarak personel sınıfı seti ile özdeşleşme olarak tanımlanması gerektiğini öne sürmektedir.

Bu sübjektif yaklaşım, daha çok insanların kendileriyle ilgilidir. öznel‘ Ve ‘ algılanan‘sosyal sınıflar tanımlarına göreizin verir.

Şimdi gelelim asıl konumuza; Göz önünde olan bir oyuncu ve başarılı bir oyuncu ‘işçi’ sayılabilir mi?

Kısa cevap isteyenler: Ne yazık ki bu sorunun hap gibi yutulabilecek kısa bir cevabı yok. Nedenine gelince…

Ülkemizdeki İş Kanunu ‘işçi’yi nasıl tanımlıyor?

Hukuk Bürosu E. 2016/18788 K. 2020/4087 ve 10.03.2020 Tarihli Kararında, kanun kararına paralel olarak 2. maddeye göre “iş akdi ile çalışan gerçek kişiye işçi denir” 4857 sayılı İş Kanununun 4. maddesi şeklinde tanımlanmıştır.

Ancak, İş Kanunu kararlarına göre bir kişinin işçi olarak kabul edilebilmesi için bazı unsurların bulunması gerekir:

Kanun aslında çok açık. Yani Mehmet Aslantuğ’un kanunen işçi olduğu açıkça ifade edilebilir. Peki programda yer alan ve aslında haklı çekinceleri olan bu ‘abi’ gibi birçok kişi neden Aslantuğ’un kadrolu olmadığını düşünüyor?

Bunun iki nedeni var. İlki olan ‘haksız avantaj’ kavramıyla başlayalım. Doğru mu yanlış mı tartışılır elbette.

2021’de Daily Mail’de yayınlanan bir araştırmaya göre, “Orta sınıf aktörler, aktrisler ve tiyatro oyuncularının, başarılarını” daha değerli “göstermek için kendilerini işçi sınıfı olarak “yanlış tanımlama” olasılığı daha yüksektir.

Araştırmacılar, bu mesleklerden gelen varlıklı bireylerin de şöhrete yükselişlerini ‘mütevazı kökenlerden’ geldikleri şeklinde tanımlama olasılıklarının daha yüksek olduğunu savunuyorlar.

Bu haliyle halk, başarılarını ‘ayrıcalıklı’ yetiştirilmelerinden kaynaklandığını düşünmez.

London School of Economics’ten sosyologlar tarafından yürütülen araştırma, aktörler, mimarlar, muhasebeciler ve TV uzmanlarıyla yapılan 175 röportajı içeriyordu.

Bu bireylerden 36’sı, belli ki orta sınıftan, kendilerini işçi sınıfı olarak görüyordu. Bu 36 kişiden 24’ü oyuncuydu veya televizyonda çalıştı.

Araştırmacılar, bu mesleklerde çalışan bireylerin yetiştirilme tarzlarını ‘yanlış yansıtmalarının’ anlaşılır olduğunu söylüyor çünkü ‘bu mesleklerde sınıf ayrıcalığını küçümsemek için sembolik bir pazar var’.

Araştırmaları Sociology’de yayınlanan ve The Times’da yayınlanan bilim adamları, “Hayatlarını ‘olasılıklara karşı’ yukarı doğru bir mücadele olarak çerçevelendirerek, sonraki yaşam sonuçlarını daha değerli, daha hak eden ve daha değerli olarak yanlış tanıtıyorlar”.

Gelelim ikinci nedene; algı ve sosyal normlar.

Google’ın CEO’su Sundar Pichai’yi düşünün. Net değer: 1,05 milyar dolar.

Sundar Pichai, sadece başkaları tarafından kurulan şirketlerde ‘çalışan’ olarak görev yaptı. Ancak kariyeri boyunca biriktirdiği varlıkların maliyeti, yani Alphabet’teki (Google’ın ana şirketi) hisseleri, onu nesnel olarak ‘zengin’ olarak kabul edilebilecek zengin bir adam yapıyor.

Şimdi, Pinterest’in kurucu ortağı Evan Sharp’ı düşünün. Net değer: 1,05 milyar dolar.

Evan Sharp en az Sundar Pichai kadar güçlü ama bu noktaya ulaşmak için farklı bir yol izledi; Başkalarının sahip olduğu ve kurduğu bir şirkette çalışan olarak çalışmak yerine, servetini bir girişimci olarak biriktirdi.

“Ama nasıl olabilir ki? Zenginlerin başkası için çalışmak yerine kendileri için para kazandığını sanıyordum?” dediğinizi duymak üzereyim. Ayrıntılı olarak anlatalım… INC dergisinde bu durum şöyle anlatılıyor:

“Üniversite diplomasına sahip ortalama bir kişi, 30 yıllık kariyeri boyunca yaklaşık 2.300.000 dolar kazanacak. Bu, en yakın bine yuvarlandığında yılda ortalama 77.000 ABD Dolarına eşittir.

Harvard MBA derecesine sahip ortalama bir kişi, 30 yıllık kariyeri boyunca 3.639.643 $ kazanacak. Bu, en yakın bine yuvarlandığında yıllık ortalama 121.000 ABD Doları gelirdir.

Ortalama bir girişimci yılda 68.000 dolar kazanıyor.

Şimdi, farklı bir şey fark ettin mi? Bu insanların hiçbiri, en azından ABD’de, yaygın olarak kabul edilen herhangi bir tanıma göre ‘zengin’ değil.”

Peki ama neden?

Çünkü yukarıdaki gelir rakamlarının hiçbiri, ortalama bir üniversite mezunu, Harvard MBA derecesi veya ünlü bir aktör olsun, bir kişinin kariyeri boyunca biriktirebileceği varlıkları mutlaka hesaba katmaz.

“Varlıklar, bir girişimcinin şirketinde sahip olduğu kişisel yatırımlar, gayrimenkul, hisse senedi opsiyonları, RSU’lar veya öz sermaye olabilir.”

“Maaş kazanılır, ancak varlıklara sahip olunur. Ve zengin olmak için ya çok sayıda ve zamanla değeri artan varlığa sahip olmalı ve sürekli ek varlıklara yatırım yapmalısınız ya da değeri katlanarak artan bir varlığa sahip olmalısınız.”

Basitçe söylemek gerekirse, ‘zengin olmak’ için bir şeye sahip olmalısınız. Ve bir şeye, örneğin şirket hisselerine ‘sahip olmak’, ister başka bir şirketin çalışanı olun, ister kendi şirketinizin kurucusu olun, mümkündür.

Kim olursanız olun veya kimin için çalışırsanız çalışın, önemli olan sahip olduklarınızın maliyetidir. Bir oyuncu veya oyuncu olmayan bir çalışan olmak, sonunda yüksek değerli varlıklar elde etmek için izlenen yol hakkında bir baş belasıdır. Her iki şekilde de ‘zengin’ veya ortalama bir servet sahibi olmak tamamen mümkündür.

Bu noktada kendinize sormanız gereken belki de en değerli soru Mehmet Aslantuğ’un patron olup olmadığıdır.

İnternette hızlı bir arama ile Aslantuğ’un bir zamanlar Üçgen adında bir yapım şirketi kurduğunu ancak bir süre sonra hisselerini devrettiğini öğrendik.

1993 yılında Ayrıntı Film’i kurduğunu da biliyoruz. Bu bağlamda bahis bizi başka bir konuya götürüyor: Yani bir insan hem kadrolu hem de patron olabilir mi sorusu…

Ancak bu bağlamda iş kanunu çok net: Mehmet Aslantuğ teorik olarak kadrolu. Bunu bu şekilde algılamakta güçlük çekmemizin nedeni ise ‘haksız çıkar’ dediğimiz pahalı şeyler, toplumsal normlar ve ‘zengin işçi olmaz’ öğretileri zihnimize kazınmış.

Peki bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz? Yorumlarda buluşalım…